Tot ongeveer 10 jaar geleden deed ik aan topsport. Ik basketbalde bij de jeugd van Donar en maakte met mijn teams mooie internationale avonturen mee. Eén daarvan was in China, voor mij de eerste keer buiten Europa. Tijdens de voorbereidingen op deze trip vroeg ik in de kleedkamer: “Is er ook wifi in het vliegtuig?” Eén van mijn teamgenoten keek me aan alsof ik vroeg naar de betekenis van een eierbal. Hij zei dat dit het domste was dat hij óóit had gehoord. Ik vond dat een beetje overdreven. Iets wat toen het ‘domste wat hij ooit had gehoord’ was, is nu de gewoonste zaak van de wereld!

Het belang van een naïviteit of onwetendheid
Een frisse blik is goud waard. Hoewel we leven in een wereld waarin kennis en ervaring heel belangrijk zijn, kan een beetje naïviteit of onwetendheid soms heel nuttig zijn. In mijn vorige blog deelde ik al waarom het soms moeilijk is om een ‘domme vraag’ of een slecht idee te delen en hoe je dat kunt oplossen. In de blog van vandaag deel ik graag met je waarom je dat moet willen. Waarom het heel goed is om af en toe een slecht idee te bedenken en heel slim is om met regelmaat een domme vraag te stellen.

We doen het al jaren zo

Ons brein is supersnel en efficiënt. Volgens wetenschappers maken we ongeveer 30.000 onbewuste beslissingen op een dag. Dat is trouwens erg fijn, want als we al die keuzes bewust moeten maken, worden we gillend gek. Wanneer je iets nieuws leert, maakt je brein nieuwe verbindingen aan. En wanneer je iets heel vaak doet (of denkt), dan worden die verbindingen sterker. Of eigenlijk wordt de weerstand op die verbindingen minder en daardoor worden ze sneller gemaakt. Het zijn de snelwegen in ons brein die ervoor zorgen dat je bijvoorbeeld niet hoeft na te denken over hoe je moet fietsen en welke route je neemt. Het is diezelfde tunnelvisie die ervoor zorgt dat ik elke keer weer de verkeerde pincode intoets bij een betaalpas die ik niet zo heel vaak gebruik.

Tunnelvisie komt veel voor op de werkvloer. Je raakt simpelweg gewend aan “hoe je dingen doet”. Misschien ben je al bekend met klassiekers zoals:

• ‘’We doen het al jaren zo’’
• ‘’Dat hebben we al geprobeerd’’
• ‘’Daar is geen budget voor’’

Hoe vaker je dit hoort, hoe meer je het gaat geloven. En hoe meer je het gaat geloven, hoe meer je het zelf gaat delen en hoe meer het onderdeel wordt van de organisatiecultuur.

Een leven lang leren

Wanneer we nieuwe dingen leren, worden we creatiever. Althans, in eerste instantie. Naarmate we steeds meer leren over een thema, worden we steeds meer ‘expert’ op dat gebied. Dat brengt ons op een punt waar educatie ons juist weer minder creatief maakt. Het gaat hier dus om een parabool. Meer kennis kán in de weg zitten van creativiteit en het moeilijker maken om een alternatieve invalshoek te zien. Daarom is het fijn om af en toe een frisse blik te hebben. Ik deel graag een paar ideeën die daarbij kunnen helpen.

‘Domme’ waarom-vragen stellen tot je erbij neervalt

Eén manier die ik leerde van Cedric Muchall en Lennard Toma is de ‘waarom-sessie’: waarom-vragen stellen tot je erbij neervalt. Een beetje zoals een kind in de peuterklas. Zij sloten zich regelmatig met een groep collega’s op in een ruimte en stelden de waarom-vraag over de meest vanzelfsprekende elementen van hun bedrijf. Vragen zoals: Waarom betalen wij uit in geld? En waarom betalen wij uit in tijd? En na elk antwoord volgde weer een waarom-vraag. En als het antwoord niet bevredigend genoeg was, dachten ze na over een beter alternatief en gingen ze daarmee aan de slag.

Leidde dit altijd tot een beter idee? Nee, zeker niet. Er zijn voldoende experimenten die (letterlijke) boeken ingaan die later toch van tafel geveegd werden. Maar het leidde ook tot een bijzonder bedrijf waar collega’s hun eigen salaris bepaalden, onbeperkt vakantie hadden en sollicitanten zichzelf mochten aannemen.

Wissel van perspectief

Wissel eens met een collega van rol. Loop een dag in de maand ‘stage’ bij een andere afdeling en vice versa. Of loop misschien zelfs een dagje in een andere branche, bij een concurrent of bij een klant of leverancier. En nee, dat is niet zomaar een leuk teamuitje voor de afwisseling. Onderzoek van de Harvard Business School laat zien dat mensen die tijdelijk een andere rol of context aannemen, beter in staat zijn om creatieve oplossingen te bedenken voor situaties of die ze eerder als ‘vastgeroest’ zagen. Waarom? Omdat je brein dan even uit de automatische piloot wordt gehaald. Je merkt dingen op die je normaal allang gefilterd had. En dat is precies wat je nodig hebt om anders te denken.

Bij Pixar moedigen ze hun medewerkers actief aan om zich te bemoeien met elkaars werk. Dus een animator bemoeit zich met het script, een verhalenverteller kijkt mee naar de belichting. De meest originele scènes en personages zijn ontstaan doordat iemand met nul ervaring in dat onderdeel gewoon een ‘domme’ opmerking maakte.

Cognitieve diversiteit: kruisbestuiving op de werkvloer

Loop je vast? Dan is het logisch (en vaak ook goed) om iemand te vragen die tegen hetzelfde probleem aanliep. Maar soms kan het erg interessant zijn om iemand te vragen van een heel andere afdeling. Op die manier organiseer je kruisbestuiving. Of wees oprecht nieuwsgierig hoe de stagiair of nieuwste collega dit probleem zou oplossen. Zet een IT’er bij de marketingmeeting, de verpleegkundige bij het managementoverleg en je zult versteld staan van de input.

Onderzoek van de Universiteit van Stanford wijst op het belang van cognitieve diversiteit: teams met uiteenlopende achtergronden, denkstijlen en ervaringen presteren aantoonbaar beter op het gebied van probleemoplossend vermogen en creativiteit. Niet omdat ze slimmer zijn, maar omdat ze andere vragen stellen. Zo is die vreemde vogel misschien wel de slimste vogel aan tafel.

Wees nieuwsgierig, creatief en stel domme vragen!

Dat we een leven lang moeten leren zal ik niet ontkrachten. Zeker niet. Maar vergeet daarbij niet nieuwsgierig te zijn. Een beetje naïef zelfs, misschien. Niet sporadisch, maar structureel! Werk aan een nieuw patroon. Creëer een nieuwe traditie. Stel wat mij betreft elke vrijdag domme vragen en doorbreek de patronen die je niet altijd wat brengen.

Groetjes, oɔı̣ꓤ

Even voorstellen: Mijn naam is Rico Bakker en ik ben spreker over creativiteit en auteur van het boek ‘De kracht van een slecht idee’. In de rubriek 'Groetjes oɔı̣ꓤ' deel ik hier af en toe een gastblog in samenwerking met Noorderlink. Voel je vrij om mij te volgen. Dat kan bijvoorbeeld via LinkedIn of via Instagram .