Het is een oud Afrikaans gezegde: “ Alleen ga je sneller, samen kom je verder. ”

We kennen het allemaal. En het klinkt ook wel mooi. Totdat je in een projectgroep zit. Dan merk je ineens dat ‘samen verder komen’ vooral betekent dat je eerst even moet wachten tot iedereen z’n mening heeft gegeven, tot een document is bijgewerkt of er een nieuwe meeting wordt ingepland omdat ‘we toch nog niet helemaal op één lijn zitten’.

Samenwerken is een belangrijke skill. Het is in veel organisaties zelfs een kernwaarde. Maar als je vraagt wat dat precies inhoudt, valt het toch vaak stil. En logisch ook, want het is een vaag begrip. Samenwerken klinkt vanzelfsprekend, maar in de praktijk is het vaak een optelsom van overleggen, misverstanden en mensen die elkaar ‘even niet spreken omdat het druk is’. En dan vragen we ons af waarom innovatie zo traag gaat.

Diezelfde frustratie over samenwerken zit trouwens diep verweven in onze ideeën over creativiteit. We hebben namelijk een nogal romantisch beeld van hoe innovatie werkt.

Innovatie komt niet van genieën!

We zijn opgegroeid met het plaatje van de eenzame uitvinder: de held die in een schuur met een notitieboekje, een lamp en een briljant idee de wereld verandert. Maar echte vernieuwing werkt zelden zo.

We houden van het beeld van de briljante einzelgänger: Einstein, Steve Jobs, Picasso. Drie personen die we graag neerzetten als genieën die in hun eentje de wereld vooruit duwden. Maar als je iets dieper graaft, zie je dat zelfs deze iconen sterk afhankelijk waren van interactie en samenwerking. Niet per se teams vol harmonie, maar wel voortdurend sparren, botsen en bijschaven.

• Einstein werkte veel samen met een groep vrienden – ze noemden zichzelf “The Olympia Academy”. Daar wisselden ze ideeën uit, discussieerden ze heftig en scherpten ze elkaars denken.
  
• Picasso experimenteerde voortdurend binnen artistieke netwerken, beïnvloed door andere kunstenaars en stromingen.
  
• Steve Jobs had Steve Wozniak, die de technische kant regelde van alles wat Jobs bedacht. En het grappige is: Jobs geloofde zelf aanvankelijk niet eens in de iPhone. Maar door zijn overtuigingen los te laten en te luisteren naar medewerkers die wél vertrouwen hadden in het concept, liet hij zich overtuigen.

Nieuwe ideeën ontstaan dus zelden in isolatie. Ze ontstaan in gesprekken, meningsverschillen, toevallige opmerkingen bij de koffieautomaat. Extraverte mensen worden vaak als creatief gezien, niet omdat ze per se creatiever zijn, maar omdat onderzoek suggereert dat ze door meer sociaal contact vaker ideeën uitwisselen. Innovatie lijkt minder op een ingeving van één genie, en meer op een pingpongwedstrijd tussen verschillende breinen. Het ene idee kaatst terug, het andere slaat mis, en soms ontstaat er iets nieuws. Creativiteit is geen solo, het is jazz.

Als het niet Steve Jobs was geweest die de iPhone had bedacht, had waarschijnlijk een andere leider vroeg of laat een vergelijkbaar product ontwikkeld. Misschien denk je: “Hoe weet je dat nou?” Dat kun je inderdaad niet met absolute zekerheid zeggen, maar de geschiedenis laat interessante voorbeelden zien.

Neem bijvoorbeeld de telefoon. Zowel Alexander Graham Bell als Elisha Gray dienden op exact dezelfde dag (14 februari 1876) een patentaanvraag in voor een “elektrisch spraakapparaat”. Bell was alleen een paar uur eerder. Die timing bepaalde wie de geschiedenisboeken haalde. Dit laat zien dat ideeën vaak al in de lucht hangen; ze ontstaan uit een netwerk van gedachten, tijdsgeest en uitwisseling tussen mensen.

Tussen logica en chaos

De meeste mensen vinden samenwerken lastig. Omdat we allemaal onze eigen stijl, tempo en voorkeuren hebben. De een wil eerst praten, de ander wil doen. De een verlangt structuur, de ander zegt: “We zien wel.” En precies díe verschillen, die ongemakkelijke zone tussen jouw logica en mijn chaos, is waar vaak iets ontstaat wat geen van ons alleen had kunnen bedenken.

Het doet me denken aan improvisatietheater. Op het podium weet je namelijk nooit wat de ander gaat zeggen. Dat is doodeng. Maar je leert luisteren, reageren, aanpassen. En soms ontstaat er dan een scène die je nooit alleen had kunnen schrijven. Zo werkt goede samenwerking ook.

Psychologische veiligheid als voorwaarde

Onderzoek van Harvard laat zien dat teams met hoge psychologische veiligheid innovatiever zijn. Dat betekent niet dat iedereen het altijd gezellig heeft, maar dat mensen zich veilig voelen om bijvoorbeeld iets doms te zeggen. Precies omdat samenwerking zo rommelig en onvoorspelbaar is, is psychologische veiligheid een essentiële voorwaarde om ideeën te laten botsen en groeien.

Teams met psychologische veiligheid werken beter samen, ervaren meer werkgeluk, kennen sterker leiderschap, delen meer kennis en presteren beter. Er is minder verloop, minder verzuim en snellere én betere besluitvorming. Je kunt dus stellen dat dit een van de belangrijkste elementen is voor zowel samenwerking als succes.

Wat kun je concreet doen om beter samen te werken?

• Vertraag

Niet altijd harder rennen. Laat je niet leiden door de waan van de dag, maar neem de tijd om af te stemmen en te begrijpen waar de ander vandaan komt.

• Wees kwetsbaar

Durf te zeggen wanneer je het niet weet of wanneer iets niet is gelukt. Dat opent de deur voor anderen om te helpen én om zelf ook kwetsbaar te durven zijn.

• Voeg humor toe

Een team dat samen lacht, durft ook samen te falen. En zonder falen geen vernieuwing.

• Zet kleine stapjes (en faal klein!)

Experimenteer, en beloon experimenten. Soms lijkt een experiment mislukt omdat de uitkomst niet is wat je hoopte, maar dat is precies waarom je experimenteert. Zoals gewaardeerd collega Kevin Weijers vaak zegt: “Als je groots kunt falen, ben je niet klein genoeg begonnen.”

Wil je meer weten over goede samenwerking? In mijn volgende blog vraag ik een paar gewaardeerde collega’s om hun tips & tricks te delen voor betere samenwerking in teams.

Groetjes,

oɔı̣ꓤ

Even voorstellen: Mijn naam is Rico Bakker en ik ben spreker over creativiteit en auteur van het boek ‘De kracht van een slecht idee’. In de rubriek 'Groetjes oɔı̣ꓤ' deel ik hier af en toe een gastblog in samenwerking met Noorderlink. Voel je vrij om mij te volgen. Dat kan bijvoorbeeld via LinkedIn of via Instagram .